Allah Teâlâ Kur’ân-ı Kerîm’inde ve Hz. Peygamber (s.a.s.) de hadîs-i şeriflerinde hayatı ticaret üzerinden tasvir ederler. İnsan, ticaretinde ya kârlıdır ya da zarar etmiştir. Ticaretin en kârlısı, cennet karşılığında kendisini ve malını Allah’a satmaktır. Sevinilmesi gereken en kârlı alış-veriş budur (Tevbe suresi, 9/111). Bu kârlı tacirin adı mümindir. Ticaretinde zarar eden ise imanı verip küfrü, hidayeti verip dalâleti, cenneti verip cehennemi, mağfireti/bağışlanmayı verip azabı satın alandır (Bakara suresi, 2: 16, 175; Âl-i İmrân suresi, 3:177).
İmanı tercih eden mümin hayatını iman sermayesiyle sürdürmelidir. Sermayesini kullanış biçimini belirleyen kendi nefsi ile olan ilişkisidir. Hz. Peygamber’in belirlediği üzere her insan sabah evinden çıkar ve akşam “ya nefsini satmış ya da nefsine satılmış” olarak geri döner (Müslim, “Tahâret”, 1). Kârlı ticaret, Allah’ın rızasını elde etmektir (Bakara suresi, 2:207) Onlar Hz. Ömer’in (r.a.) dediği gibi “Allah’ın her haram için bir helal yarattığını ve ona giden yolu kolaylaştırdığını” (Mâverdî, Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn, Beyrut 1986, s. 322) bilirler, haramların cazibesine kapılmazlar, nefsi haramı istediğinde ona alternatif helali bulup alırlar. Bilirler ki helallerdeki haz, zevk ve lezzet haramlardan çok daha değerli, tatmin edici ve huzur vericidir.
Helalleri verip haramları alan ise nefsine satılmış ve zarar etmiştir. Bu kişi, aslında, eylemleriyle iman sermayesinden yemektedir. Sonu, cennetten çıkarılan atası Hz. Âdem ve annesi Havva’nın akıbeti ile benzeşmektedir. Çünkü helaller varken haramlara gitmek yasak ağacın meyvesine talip olmaktır. Haramlar, Allah’ın yasak ağaçlarıdır; meyveleri ise, cazibesini İblis’in süslemesinden almaktadır (Hicr suresi, 15/39). Yenildiğinde dünyada ve ahirette acılığı ortaya çıkacaktır.
O halde mümin akşam evine girerken kendi kendine: “Nefsimi sattım mı? Nefsime satıldım mı?” sorusunu sormalı, nefsini satmışsa hamd etmeli, nefsine satılarak Allah hakkına girmiş ise tevbe etmeli, kul hakkına girmiş ise ondan helallik almalıdır.
Doğrusunu en iyi Allah bilir.
