Namazın farklı kılınışına dair uygulamalar az da olsa vahyin inmeye devam ettiği dönemde sahabe arasında da vardı. Ebû Said el-Hudrî (r.a.) anlatıyor: “İki kişi bir sefere çıktı. Yanlarında su yoktu. Toprakla teyemmüm yaparak namazı kıldılar. Vakit içerisinde su buldular. Onlardan bir tanesi bu su ile abdest aldı ve namazı iade etti. Diğeri namazını iade etmedi. Sonra Resûlullah (s.a.v.)’e geldiler durumu anlattılar. Namazı iade etmeyene ‘Sen sünnete uygun hareket ettin ve namazın geçerlidir.’ dedi. Diğerine de ‘Senin mükafatın iki kat olmuştur.’ buyurdu.” (Ebû Dâvûd, Kitabu’t Taharet, 1/92, s. 338)
Bir hadîs-i şerif de böyledir: “Hicretin 8. senesinde meydana gelen Zatu’s Selasil Gazası’na gönderilmiş idim. Şiddetli soğuk bir gece idi ve ihtilam oldum. Gusledecek olursam hastalanarak helak olmaktan korktum, teyemmüm aldım ve arkadaşlarıma sabah namazını kıldırdım. Resûlullah (s.a.v.)’e dönünce durumu anlattılar. Resûlullah (s.a.v.): “Ya Amr! Cünüp olduğun hâlde arkadaşlarına namaz mı kıldırdın?” buyurdu. Ben Allah’ın “Birbirinizin canına kıymayın. Şüphesiz Allah, size karşı çok merhametlidir.” (Nisâ suresi, 4:29) ayetini hatırladım, teyemmüm aldım ve namazı kıldırdım, dedim. Bunun üzerine Resûlullah (s.a.v.) kahkahayla güldü, başka da bir şey söylemedi.” (Ahmet b. Hanbel, Müsned, 13/507, H. No: 17739)
Peygamber Efendimiz (a.s.)’ın vefatından sonra fıkhî ihtilafların sebebleri nelerdir?
İhtilafların temelde üç tane sebebi vardır:
Müçtehitlerin aklî yönden farklılıkları. Bunun altında şu hususlar öne çıkmaktadır:
- Müçtehitlerin nasları anlama ve naslardan muradın ne olduğu, nassın bulunmadığı hususlarda hüküm çıkarmadaki ihtilaflar. Farklı anlamlara gelebilen naslardan tercih edileceklerdeki ihtilaflar ile birlikte usul kaidelerindeki ihtilaflar.
- Sünen (Hadis) kitaplarındaki rivayetler: Hadisin sübutunda şüphe bulunması veya hadisin müçtehide ulaşmamış veya hadisin unutulmuş olması.
- Nasların ifade ettiği kelime anlamlarının farklı oluşu: Bir kelimenin birçok ortak manasının olmasının yanı sıra kelimenin hem hakikat hem de mecaz anlamlar arasında dolaşması. Kıraat (okunuş) farklılıklarının olması.
Bu farklılıklar temel İslami meselelerde değil, uygulamadaki kimi detaylarda ortaya çıkmıştır.
