“Ey İnananlar! Oruç, sizden önceki ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki takvalı olmanızı sağlar.” (Bakara, 2/183). Oruç, bütün ümmetlerden istenen bir ibadettir. Çünkü beden ve ruh sağlığı yüce yaratıcı tarafından buna göre ayarlanmıştır. Ramazan ayında oruç tutmayı farz bilip, sevabını da Allah-u Teâlâ’dan bekleyerek oruç tutanın günahları affolur. İmam Gazzâlî, hikmetini de içine alacak şekilde orucu üç derece olarak ifade eder:
1- Orucun bilincinde olmayan ve sadece yeme içme cinsel ilişkiden uzak kalarak oruç tutanlar
2- Buna ilave olarak bir de organları ile yani organlarını her türlü kötülükten koruyarak oruç tutanlar, 3- Bu ikisi ile birlikte bir de içine kötülüğü sokmayarak kalbi ile oruç tutanlar!
Gazzâlî, bunlar içinde en makbul orucun üçüncü gruptakiler olduğunu ifade eder. Oruç, helal bilinci kazandıran bir özelliğe sahiptir. Çünkü oruç sebebiyle yeme-içme gibi en zaruri helalleri bile bırakanlar, haramları terketmenin, helalde sabit kalmanın sözünü vermiş olurlar. Bunu yapamayana orucun dünyada ve ahirette bir faydası olmaz. Nitekim Hz. Peygamber: “Nice oruç tutanlar vardır, yanına kalan sadece açlıktır” (İbn Mâce, “Sıyâm”, 21) buyurur ve uyarır.
Oruç, açlığı yaşatmak suretiyle açları hatırlatır ve insani dayanışmayı güçlendirir. Kur’ân-ı Kerîm, açların doyurulmasını ister (İnsan, 76/8-10). Oruç, Hz. Peygamber’in: “Komşusu aç iken kendisi tok sabahlayan bizden değildir” uyarısı (Buhârî, el-Edebü’l-müfred, nr. 112) ve “açları doyurunuz” emrinin (Buhârî, “Cihâd”, 171, “Et‘ime”, 1) yerine getirilmesine motive eder. Kıtlık yılında hazineleri yönetmek üzere bakan tayin edilen Hz. Yusuf’a farz olan dışında çok fazla oruç tutmasının sebebi sorulduğunda kendisine gelen açları anlamak ve ona göre davranabilmek için diye cevap vermiştir (Mâverdî, Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn, s. 90).
Oruç, nimete şükür ve nimeti vereni hatırlamaya vesiledir. Belli bir süreliğine de olsa insanı en çok ilgilendiren nimetlerden mahrum kalmak onların değerini anlamaya ve verene şükretmeye, hamdı arttırmaya vesiledir.
Oruç, insanın manevi yönden de arınmasını sağlar, bedeni temizler, sağlık kazandırır. Hz. Peygamber: “Her şeyin zekâtı vardır, bedenin zekâtı da oruçtur” buyurur (İbn Mâce, “Sıyâm”,44). Zekât malı temizlediği gibi oruç da bedeni temizler. Modern tıp bunu kanıtlamıştır. Bu sebeple Hz. Peygamber: “Oruç tutun sıhhat bulursunuz” buyurmuştur (Ebû Nu‘aym, et-Tıbbü’n-nebevî, I, 113). Özellikle ramazan orucunun bir sabır eğitimi olduğu, zaman disiplini sağladığı herkesin malumudur.
Ramazanda tutulan bir aylık oruç ile kazanılan manevi disiplinin diğer ramazan ayı gelinceye kadar korunması senenin bütünüyle oruç ile geçirilmesi gibidir. Doğrusunu en iyi Allah bilir.
