Kişi ölmeden önce tüm malını başkalarına bağışlayabilir mi?

Hibe, karşılıksız olarak bir malı birine vermektir. Hibe bir akittir ve bu akit “hibe ettim”, “ben de hibeyi kabul ettim” gibi sözlerle gerçekleşmiş olur. Hibe akdinin tamamlanması için diğer bir şart ise, hibe edilen şeyin hibeyi alan kişi tarafından teslim alınmasıdır, teslim alınmamışsa hibe akdi geçersiz olmuş demektir. Bir kimsenin malları üzerinde tasarruf hakkı üç sebeple ortadan kalkar. Bunlar, çocukluk, kölelik ve akıl yönüyle engelli olmasıdır. Şayet bu özelliklerden bir tanesi dahi mülk sahibinde bulunursa kendi mülkü dahi olsa mallarda harcama yapamaz. Ancak kişi malını hibe ederken, mirasçılarının mağdur olmamasına dikkat etmelidir.

Şayet bir baba ölmeden mal paylaşımını yapmış fakat malları o kişilere teslim etmeden ölmüş ise, buna uymak gerekir mi?

Mülkünde olan bir malın elinden çıkarılması hakkı kişiye verilmiş bir yetkidir. Kişi bunu hayatta iken elbette yapma hakkına sahiptir. Elindeki malların tapularını ya da mülkiyet haklarını evlatlarına verebilir. Ancak bunu yaparken şer’i miras hukukunda var olan erkeğe iki, kıza bir hisse verilmesi şeklinde değil, erkek kız demeden bütün çocuklarına eşit bir şekilde dağıtmak gerekir.  Kişi elindeki mallarını mirasçıları arasında sözlü veya yazılı olarak paylaştırsa ama onlara hisselerini teslim etmeden önce vefat edecek olsa, yapılan bu işlem işlerliğini yitirir ve durum miras/ferâiz hükümlerinin tatbikine dönüşür. Dolayısıyla mal sahibinin hayatta iken yapmış olduğu paylaştırmaya uymak zorunlu olmaz. Ancak mirasçılar kendi aralarında daha önceden yapılan paylaştırmaya uygun hareket etme noktasında razı olurlar ve anlaşırlarsa bunda da bir sakınca olmaz.

Miras paylaşımını geciktirmek sakıncalı mıdır?

Evet sakıncalıdır. Bütün mezhep imamlarına göre, bir kişi vefat ettiği zaman miras mallarına bakılır; önce teçhiz ve tekfini yapılır, sonra borçları ödenir, sonra da vasiyeti varsa malının üçte birine kadar olabilecek şekilde vasiyeti yerine getirilir. Geriye kalan malları ise, Kur’an ve sünnetle miras hakları belirlenmiş olan akrabaları arasında paylaştırılır.^[1] Miras, ya miras sahipleri arasında hemen bölüşülür ya da bölüşme işi gerçekleşinceye kadar miras mallarının gelirleri mirasta hakkı olanlar arasında pay edilir. Allah en iyisini bilir.

^[1] Nisâ suresi, 4:11-12; Buhârî, Sahih, Vesâyâ, 3; Nasbu’r Raye, 4/428.