Namazı cem etmek nedir? şartları nelerdir?

Her namazın kendisi için tayin edilen vakitler içinde kılınması farzdır. Allah (c.c.), “Namaz müminlere vakitli olarak farz kılındı”[1] buyurmuş ve namazların belli vakitlerde kılınmak üzere farz kılındığına işaret etmiştir. Ancak bazı durumlarda bazı namazların bir araya getirilerek kılınmasına dair Peygamber Efendimiz (a.s.) ve sahabe-i kiramdan uygulamalar vardır.

Cem, fıkhî bir terim olarak şu anlamlarda kullanılır:

Cem-i salâteyn: Öğle ile ikindi; akşam ile yatsı namazını tek vakitte birleştirerek kılmak.

Cem-i takdîm: Öğle ile ikindi namazını öğle vaktinde; akşam ile yatsı namazını akşam namazı vaktinde birleştirerek kılmaktır.

Cem-i te’hîr: Öğle ile ikindi namazını ikindi vaktinde; akşam ile yatsı namazını yatsı namazının vaktinde birleştirerek kılmaktır.

Cem-i sûrî: Örneğin öğle namazını son vaktinde, ikindi namazını da ilk vaktinde kılmak suretiyle her iki namazı da kendi vaktinde kılmaktır.[2]

Hangi namazlar cem edilebilir?

Namazların cem edilmesi öğle ve ikindi namazları; akşam ve yatsı namazları arasında mümkündür. Arafat ve Müzdelife’de cem yapılması hariç Hanefî mezhebine göre cem yapılması caiz değildir.[3] Diğer mezheplerde duruma göre namazların cem edilerek kılınması caizdir. Namazların cem edilmesine cevaz veren mezheplere göre, bazı mazeretler ortaya çıktığında cem yapılabilir. Bu mazeret ve şartlar şunlardır. Seferde olmak, yağmur, fırtına gibi tabii olaylar, imtihan saatiyle namaz vaktinin çakışması, doktorun ameliyatta olması, yol güvenliğinin olmaması vs.

İş yerinde namaz kılamayanlar cem edebilir mi?

Namazları cem ederek kılmaya cevaz veren mezheplerden olan Hanbeli mezhebi alimleri cem yapılmasına cevaz verilmesi noktasında İbn Abbas (r.a.)’nın rivayet ettiği “Resûlullah (s.a.v.), öğle namazı ile ikindi namazlarını; akşam namazı ile yatsı namazlarını korku hâli ve yağmur olmadan da Medine’de cem ederek kıldı”[4] hadîs-i şerifini delil olarak kabul ederek cem yapma sebeplerini biraz daha geniş tutmuşlardır. Buna göre, cuma ve cemaatle namaz kılmaya mazeret olabilecek her şeyden dolayı cem yapılabilir. Örneğin, bir kimse nefsine, ırzına, malına, kazanç ve gelirine zarar gelmesinden korkarsa o takdirde namazların cem edilerek kılınması caiz olur. Dolayısıyla namazları kendi vakitleri içinde kılamayacak bir işçi cem yapmak suretiyle namazlarını kılabilir.

[1] Nisa suresi, 4: 103.

[2] Neylü’l-Evtâr, 3/212, 213; Serahsî, el-Mebsût, 1/149.

[3] Kâsânî, Bedâî’, I, 127.

[4] Müslim, Sahih, H. No: 705.