Sabır denilince genelde, acı ve üzüntü verici şeylere edilgen bir katlanmak, olup biteni çaresizce sineye çekmek, bir şey yapmadan sürece tahammül edip sonucu beklemek şeklinde anlamlar akla gelmektedir.

Yazımın başlığı, sabır kavramına yüklenen bu tür anlamların uygun olmadığını belirtmektedir. Çünkü eylem, bir değere, bir ilkeye veya inanca dayalı bilinçli davranıştır. Buna göre sabır, sabretmek, bir sorunla, bir musibetle karşılaşma durumunda hiçbir şey yapmadan pasif bekleyiş değildir. Sabır, üzücü olaylara rağmen insanın paniğe kapılmaksızın dirayetini kaybetmemesidir. “Sabırla yardım isteyiniz. Gerçekten Allah, sabredenlerle birliktedir.” (Bakara suresi,2:45)

Sabır, öncelikle insanın kendini kontrol edebilme çabasıdır. Bu çaba, duygu ve fikir düzenleme,  bilgileri yeniden örgütleyerek uygulayabilme yetkinliğini gerektirir. Yeterli fikir, bilgi ve beceri sahibi olmadan sabredilemez: “Hakkında kuşatıcı bilgin olmayan şeye nasıl sabredebilirsin?” (Kehf suresi,18:68) Sabırda insanın ideallerini gerçekleştirme kararlılığı; ucuz keyif veren şeylere uzun vadeli kazançları tercih etmesi söz konusudur. Sabırdaki kararlık, bireyin istemediği hâlde doğru olan şeyleri yapmaya çabalamasını ve istediği, ama doğru olmayan şeyleri yapmamaya direnmesini sağlamaktadır. Söz gelimi, birey sabır sayesinde öfkeyi dizginleyip soğukkanlı veya müsamahalı tutum takınarak konjonktüre en uygun düşen davranışları sergileyebilir.

Yapılması gerekenleri yapmaya, yapılmaması gerekenleri yapmamaya samimiyetle (içsel sebeplerle) kararlı olma, bireyin kendini iyi yönetmesini ve uygun manevralar yapmasını beslemektedir. Böylece birey, sabırla gelişip olgunlaşma yolunda ilerleme imkânına kavuşmaktadır. Sabırsız gelişilemez.

Şems-i Tebrizi  der ki, “Sabır dikenin içinde gülü, gecenin içinde gündüzü hayal edebilmektir.” Sağlıklı hayal etme, onları gerçekleştirmeye kaynaklık eder. Onun için sabır, olumsuzlukları önlemek kadar, onları fırsata ve imkâna dönüştürücü güce de sahiptir. “Elbette sabredenlere, yapmakta olduklarının en güzeliyle ödüllerini vereceğiz.” (Nahl suresi,16:96)

İşte bu sabır, İslam’da en büyük erdemlerden biridir ve üst düzey ahlakî duruşa, sabredenler sahip olabilir (Fussilet suresi, 41:35). Kur’an, sabredenlerin, başkalarının tuzaklarına düşmeyeceklerini (Âl-i İmrân suresi,3: 120), işlerini Allah’a beğendirircesine iyi/doğru/güzel biçimde yapacaklarını, sabırla başarı ve kurtuluşa erileceğini (Müminun suresi, 23:111) vb.  tekrarla belirtmektedir (Yûsûf suresi, 12:90). Ahiretteki karşılığı ayrı: Melekler: “Sabretmenize karşılık selam sizlere! Dünya yurdunun sonucu olarak cennet ne güzeldir!” (Ra’d suresi,13:24) Sabır ayı ramazanda (Ebû Davut, Sıyam, 54)  bu değeri kazanabilirsek ne mutlu!