Cezayir, Fransız Diplomatları Ülkesinden Kovdu

Cezayir, Fransa ile yıllardır süregelen gerilimi yeni bir boyuta taşıdı. Cezayir, 12 Fransız diplomatı sınır dışı etme kararının, Cezayirli bir konsolosluk çalışanının tutuklanmasına verilmiş bir cevap olduğunu belirtti ve ülkenin egemenliğine yönelik herhangi bir saldırıya “sert” yanıt vereceğini açıkladı.

Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot’un, Cezayir’in 12 Fransız konsolosluk çalışanının ülkeyi 48 saat içinde terk etmesini istemesini “haksız” olarak nitelemesinin ardından Cezayir Dışişleri Bakanlığından açıklama yapıldı.

FRANSA | 28 Şubat 2025 Cezayir’den Fransa’ya Göç Anlaşması Uyarısı

Fransa İçişleri Bakanından Eleştiri

Açıklamada, bu kararın, Fransa’daki bir Cezayir konsolosluk çalışanının “diplomatik norm ve teamüllerin açık ihlali” olacak şekilde “şov amacıyla” tutuklanmasına yanıt olarak alındığı ifade edildi. Fransa İçişleri Bakanı Bruno Retailleau’nun sert bir şekilde eleştirildiği açıklamada, onun “tamamen kişisel çıkar sağlamak için kirli işlere bulaştığı, en ufak siyasi bir anlayıştan yoksun olduğu ve Cezayir ile Fransa arasındaki ilişkilerin alacağı yönden” sorumlu olduğu kaydedildi.

Tutuklanan konsolosluk çalışanının diplomatik dokunulmazlığının olduğuna işaret edilen açıklamada, ancak Fransız yetkililerin “ona bir hırsız gibi ve onur kırıcı bir şekilde davrandığı” ifade edildi.

İki Ülke Arasındaki Gerilim Tırmanıyor

Açıklamada, olayın Cezayir-Fransa ilişkilerinin, iki ülke cumhurbaşkanlarının telefon görüşmesinin ve Fransa Dışişleri Bakanı’nın Cezayir’e yaptığı ziyaretin ardından sakinleşmeye başladığı bir dönemde yaşandığı vurgulandı.

Açıklamada Fransa İçişleri Bakanı’nın, ülkenin egemenliğini ihlal eden başka herhangi bir eylemi olduğunda buna, karşılıklılık ilkesine bağlı olarak “sert ve uygun” bir yanıt verileceği aktarıldı.

Cezayir Konsolosluk Çalışanının Fransa’da Tutuklanması

Fransa’da 1’i konsolosluk çalışanı 3 Cezayirli, “Amir DZ” olarak bilinen muhalif Amir Boukhors’un kaçırılmasına ilişkin iddialarla bağlantılı olarak 11 Nisan’da gözaltına alınmış, ve Fransa topraklarında ciddi suçlar işlediği gerekçesiyle tutuklanmıştı.

Cezayir, Fransa’daki konsolosluk çalışanının tutuklanması nedeniyle 13 Nisan’da Fransa’nın Cezayir Büyükelçisi Stephane Romatet’i Dışişleri Bakanlığına çağırarak protesto notası vermiş, 14 Nisan’da da 12 Fransız konsolosluk çalışanından 48 saat içinde ülkeyi terk etmesini istemişti.

Cezayir’in Fransızcayı Üniversitelerde Eğitim Dili Olmaktan Çıkarması

Cezayir’de “Mesleki Eğitim” ve “Gençlik ve Spor” bakanlıkları 2021’de resmi yazışma ve eğitimlerde Fransızca kullanımını sonlandırdı. İlkokullarda 2022’den bu yana da İngilizce öğrenimine ağırlık verilmeye başlandı.

Ayrıca ülkedeki üniversitelerde, 2023-2024 akademik yılından itibaren Fransızcanın yerine İngilizcenin eğitim dili yapılması kararlaştırıldı.

Fransa Aleyhtarı Mısraların Cezayir Milli Marşına Yeniden Eklenmesi

Cezayir, 2023 Haziran’ında, 1986’da milli marştan çıkardığı ve uzun süre sömürgesi altında kaldığı Fransa’yı yeren mısraları yeniden marşa ekledi.

Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, Cezayir’in bu kararının “beklenmedik” olduğunu belirterek, “Bu marş zaman aşımına uğramış. Yabancı bir marş hakkında yorum yapmak istemiyorum ama bu marş, 1956’da sömürge döneminde savaş koşullarında yazılmış ve Fransa’yı hedef alan sert sözler içeriyor.” değerlendirmesini yaptı.

Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun’un da üyesi olduğu parti Cezayir Ulusal Kurtuluş Cephesi, Colonna’nın ifadelerini kışkırtıcı ve kabul edilemez bulduklarını belirterek, Colonna’yı, “diplomatik teamülleri ihlal etmenin yanı sıra bağımsız ve egemen bir devletin iç işlerine müdahale etmekle” suçladı.

Söz konusu milli marşın Fransa ile ilgili kısmında, “Ey Fransa, serzeniş vakti geçti, biz o günleri kitap gibi kapattık. Ey Fransa, bugün hesap günüdür, hazırlan ve cevabı bizden al. Devrimimizde karar kesin. Cezayir’in yaşaması için kararlıyız.” ifadeleri yer alıyor.

Batı Sahra Anlaşmazlığı ve Karşılıklı Adımlar

Cezayir ve Fransa arasındaki krizin gerilim noktalarından birisi de Fransa’nın Batı Sahra bölgesi ile ilgili tutumunu açıklamasıyla ortaya çıktı.

Macron, Temmuz 2024’te, Fas Kralı 6. Muhammed’e tahta çıkışının 25. yılı münasebetiyle yazdığı mektupta Fransa’nın, Fas egemenliği altındaki özerklik planını, Batı Sahra sorununun çözümü için uygun çerçeve olarak gördüğünü belirtti.

Cezayir, Fransa’nın Batı Sahra’da “Fas yayılmacılığını destekleyen bir siyasi çizgi benimseyerek uluslararası hukuka aykırı hareket ettiğini” yönünde açıklama yaptı. Cezayir Dışişleri Bakanlığından konuya ilişkin yapılan açıklamada, “yeni ve eski sömürgeci güçler” olarak nitelenen Fas ve Fransa’nın yakınlaşmasına tepki gösterildi. Cezayir ayrıca Fransa’nın bu adımına tepki olarak Paris Büyükelçisini derhal geri çekme kararı aldığını bildirdi.

Sömürge Döneminden Kalma Çok Sayıda Anlaşmazlık Ara Ara Yeniden Alevleniyor

Cezayir ve Fransa arasında dönem dönem karşılıklı sert açıklama ve adımlarla gün yüzüne çıkan sömürge döneminden kalma çok sayıda çözüme kavuşmamış sorun bulunuyor.

Fransa’nın yıllardır iade etmeyi reddettiği Cezayir arşivi ve Paris’teki İnsan Müzesi’nde bulunan Cezayir halk devrimi liderlerinin kafatasları, Fransa’nın 1960-1966 yıllarında Cezayir Çölü’nde gerçekleştirdiği nükleer denemelerin kurbanları için tazminat ödenmesi talebi ve Bağımsızlık Savaşı (1954-1962) sırasında kaybolan 2 bin 200 kişinin akıbetinin açıklığa kavuşturulması yer alıyor.

İki ülke arasındaki kriz ekonomi ve enerji sahasına da sıçradığı zamanlar oluyor. Son dönemde Cezayir’in Fransa’ya gıda ithalatı ve enerji anlaşmalarında kısıtlama getirdiği bazı hamlelerinin de yer aldığı göze çarpıyor. (aa,c)