İslam insanlığın mutluluğu ve huzuru için çok önemli ahlaki ilkeler getirmiştir. Bu ilkelerin insan hayatında uygulanması gerekir. İşte o ahlaki ilkelerden biri de diğergamlıktır. Diğergamlık öyle bir ahlaki erdemdir ki, insan kendisi muhtaç olduğu hâlde muhtaç mümin kardeşlerini kendi nefsine tercih eder.
Diğer bir ifadeyle, diğergamlık, kişinin başkaları hakkında gam, kaygı hissetmesi, başkalarına zarar vermemek kaygısıyla, başkalarının da iyiliğini düşünerek hareket etmesi anlamına gelir. Bu kavramın zıttı olan bencillik ise, kişinin sadece kendisi hakkında gam, kaygı hissetmesidir.
Yazarlar Kur’ân-ı Kerîm’den Bazı Ahlak İlkeleri I
KALBİ OLGUNLUĞUN TEZAHÜRÜ
Bir müminin ahlak ve fazilet seviyesini gösteren en bariz ölçü olan diğergamlık, kendinden önce din kardeşinin huzur ve saadetini tercih edebilmektir. Yani benlikten diğergamlığa geçip; “Önce ben” yerine “Önce sen” veya “Önce o” diyebilmektir. Bu bakımdan diğergamlık, kalbi olgunluğun bir tezahürüdür.
EN GÜZEL DİĞERGAMLIK ÖRNEĞİ
Mümin, diğergam insandır. Zira sırf kendi menfaatini düşünen, kaba, bencil ve cimri bir insan tipinden Rabbimiz razı değildir. Hayatıyla örnek olan Efendimiz (s.a.v.) bir müminin, nasıl bir diğergamlık ufku taşıması gerektiğini yaşantısıyla bizlere göstermiştir.
Resûlullah (s.a.v) daima kendi nefsinden önce ümmetini düşünmüştür. Kendisine ikram edilen bir şeyi, önce ashâbına dağıtmış, onları rahat ve huzura kavuşturmadan kendisi de rahat ve huzur içerisinde yaşamamıştır. Kendisine açlığını gidermesi için takdim edilen bir sütü, bütün ashâb-ı suffe ile paylaşmış, ancak onlar tamamen doyduktan sonra kalan süt ile kendi açlığını bastırmıştır.
Efendimiz (s.a.v.) hadislerinde diğergamlık üzere unsurlar görüyoruz. Örneğin, “Komşusu açken tok yatan kimse (kâmil) mümin değildir!” buyurmuşlardır veya “Kim bir kardeşinin ihtiyacını karşılarsa, Allah da onun ihtiyacını karşılar. Kim bir Müslüman’ın herhangi bir sıkıntısını giderirse Allah da onun kıyamet günündeki sıkıntılarından birini giderir.” gibi diğergamlık içeren birçok hadîs-i şerif vardır.
DİĞERGAMLIK PEYGAMBERLERİN VE SALİH İNSANLARIN VASFIDIR
“Medineli Ensar” olarak adlandırılan müminler, muhacir kardeşlerine karşı mallarıyla infakta bulunmak suretiyle cömertliğin ve fedakârlığın en güzel örneğini sergilemişler ve bu yüzden yüce Allah tarafından övülmüşlerdir. İslam tarihindeki bu erdemli davranışları isar ayetiyle perçinlenmiş ve kıyamete kadar gelecek bütün Müslümanlara örnek olarak gösterilmiştir.
Diğergamlığın asr-ı saadette sayısız örnekleri vardır. İkram edilen bir paça yemeğini bütün komşuları dolaşıp, nihayet ilk verene kadar dolaşması bunun en güzel örneklerindendir.
SON NEFESTE DAHİ DİĞERGAMLIK ÖRNEĞİ
Diğergamlığın en etkili örneklerinden biri de Yermük harbinde yaralılar arasında su ikramı sırasında yaşanan durumdur. Kan kaybı ile meydana gelen susuzluk duygusuna rağmen: “Su!” diye feryat eden kardeşini kendine tercih eden, derya gönüllü güzel insanlar, şehitlik mertebesine kuruyan dudaklarıyla ulaştılar. Onlar “Kendisi için istediğini kardeşi için de istemek, kendisi için istemediğini onun için de istememek” hadisini tüm zerreleri ile yaşadılar.
Yazarlar Yeryüzünün Paha Biçilemez Nimeti: İman
İMANIN GÜCÜ
Bir müminin diğer mümin kardeşlerine ve hatta bütün canlılara karşı hiçbir beklentisi olmadan fedakârlıkta bulunabilmesi özündeki iman duygusundan kaynaklanmaktadır. İman bir tohum gibi gönül tarlasına ekilince meyvesini salih ameller olarak verir. Bu salih amel, namaz, temizlik, cihad veya diğergamlık olarak vücut bulur.
KURAN’IN HEDEFLEDİĞİ DİĞERGAMLIK
Diğergamlık duygusu insanlar arasında yardımlaşma ve dayanışmanın gerçekleşmesidir. Kur’an, toplumu meydana getiren fertlerin birbirleriyle ilgilenip hep beraber mutlu bir hayat sürmelerini öngörür. Bu, Kur’an’ın temel hedeflerinden biridir.
Paylaşma şuuruna ermemiş, hep kendini düşünen, kendi çıkarları peşinde koşan, hiç başkalarını düşünmeyen bir kimse Kur’an nazarında noksandır. Çünkü Kur’an paylaşmayı imanın vazgeçilmez şartlarından biri saymıştır. Bunun için Allah, zengin müminleri zekât, sadaka vermek ve kurban kesmek gibi birtakım mali ibadetlerle yükümlü kılmıştır.
Diğergamlığın özelliği, Kur’ân-ı Kerîm’de “İhtiyacına rağmen kardeşini kendine tercih edebilmektir.” şeklinde tarif edilmiştir.[1]
Hayat Allah’ın Kulunu Sevmesinin İşaretleri
DİĞERGAMLIK ÖZELLİKLERİ
Diğergamlık müminin başkalarını kendine tercih etmesi onun imanının kemaline, onun iyi bir Müslüman olduğuna delalet eder. Bu da Müslümanı Allah’ın sevgisine ve rızasına ulaştırır. Diğergamlık insanlar arasında ülfet, muhabbet, şefkat ve merhamet meydana getirir. Böylece birbirlerini seven ve sayan insanlardan meydana gelen bir sevgi toplumu oluşur.
“Mum kendisini yakıp başkalarını aydınlatır.” sözünde olduğu gibi kâmil mümin de kendisi aç iken başkalarını doyurabilen, başkalarının ihtiyacını kendi ihtiyacından önde tutabilen biri olur. Kendi derdini unutup başkalarının derdine deva olmaya çalışır. Diğergam mümin, toplumun menfaat ve çıkarlarını kendi menfaat ve çıkarlarından üstün tutar, yaşama zevki yerine, yaşatmaktan haz duyar.
Dünyadaki bütün yatırımlar dünyada kalmaya mahkûmdur. En güvenli ve en kârlı yatırım, ahiret hesabına nakledilenlerdir. Bunlar yüreğinin ve bileğinin uzanabildiği iyilik kapılarıdır. Bir ihtiyacını ya da sıkıntısını giderip, muhabbetini kazandığınız insan sizindir.
Şimdi ensar gibi diğergam olma sırası bizde: Yardıma muhtaç bir kardeşimize, el uzatma sırası bizde. Yediğimizden yedirme, giydiğinizden giydirme, insanlık gereği beşeriyete yardım etme, kendi rahat ve konforumuzdan taviz verme sırası bizde… İnsanlardan bir teşekkür, bir karşılık beklemeden yalnızca “Allah için” deme sırası bizde…
[1] Haşr suresi, 59:9.
