İlkelilik, kişiye tutarlılık, şeffaflık ve dolayısıyla saygınlık kazandırır. İlkesiz kişinin sağı solu belli olmaz. İlkeli olanın nerede ne yapacağı bellidir, onunla ilişkileri sağlıklı yürütmek kolaydır. Ahlaklı insan, ilkelidir; çifte veya çok standartlı olamaz.
İlke herkes için aynıdır
İlke, kişilere göre değişmez, herkes için aynı şekilde geçerlidir. “Dürüstlük iyidir.” diyorsam, her halukârda dürüst davranmalıyım; yoksa, başta eşim ve çocuklarım olmak üzere kimseye dürüstlükten söz etme hakkım olamaz. Allah, “başkalarına iyiliği tavsiye edip kendini unutan” kişileri şiddetle azarlıyor (Bakara suresi, 2; 44), “söylediklerini yapmayanlar”a son derece öfkeleniyor (Saf suresi, 61:3).
Halid Huseyin, “Bin Muhteşem Güneş” adlı romanında, Afganistan’da elli yaşlarında ayakkabıcı dul Raşid’in, on beş yaşlarında Meryem’le ikinci evliliğinden söz eder. Raşid, evlenince Meryem’e hemen tepeden tırnağa kapanmasını sağlayan, elbise giydirir. Örtünmeyenler şöyle dursun, örtünme biçimini beğenmediği kadınlar hakkında bile sürekli çok ağır laflar eder. Ayrı yatak odaları vardır. Meryem, bir gün Raşit yokken odasına girer ve komidininin çekmecesinde edepsizce kadın pozlarıyla dolu dergi görür. Yazar, sonrasını şöyle anlatıyor: “Meryem dergiyi çabucak yerine koydu. Donmuş kalmıştı. …Meryem iğrenmişti, midesi bulanıyordu… Peki ya, bütün o ar namus, yol yordam söylevleri, kadın müşterilerini, sonuçta ayakkabı denerken sadece ayaklarını gösteren kadınları yerden yere vurmaları? ‘Bir kadının yüzü’ demişti, ‘yalnızca kocasını ilgilendirir.’ Bu sayfalardaki kadınların da kocaları vardı belki. En azından erkek kardeşleri, ağabeyleri vardı.” (s.87)
Eşinden beklediğini kendin yap!
Kendi anne ve babasına değer veren ve eşinden de bunu bekleyen bir erkek veya kadın, bakıyorsunuz eşinin anne ve babası için aynı şeyleri düşünmüyor; hatta tam tersini yapabiliyor. Ne yazık ki, Müslüman toplumlarda bugün her tür ilkesizlikler giderek artıyor. Ölçü, hakikat değil, egolar, dürtüler olunca ilke kalmıyor. Eş(ler)in ilkesizliği ise, aile hayatını çekilmez kılıyor, yıkabiliyor. Bizde hangileri var acaba?
