Sistemik Aile Terapisti Tuba Çapkın, Camia TV’de katıldığı Biz Bir Aileyiz programında dünya genelinde mobbing olarak bilinen, zorbalık hakkında bilgi verdi.
Zorbalık kelimesini bir bireyin ya da grubun kendinden daha güçsüz gördüğü kişileri düzenli bir şekilde fiziksel ya da psikolojik şiddete maruz bırakması olarak nitelendiren Çapkın, özellikle çocukların okullarda yaşadığı bu tarz şiddet olaylarını unutmayıp hayatları boyunca hatırladıklarını belirtti. Bu konuda ebeveynlerin çok dikkatli olması gerektiğini sözlerine ekleyen Çapkın, zorbalığın okullarda yaygın bir şiddet türü olduğunu aktardı.
Türk Dil Kurumu, mobbing kavramının karşılığı olarak “bezdiri” kelimesini belirlemiş ve bezdiriyi “İş yerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef alıp, çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, gözden düşürme” olarak tanımlıyor. Buna göre okullarda genellikle kendilerinden yaşça daha küçük ya da fiziksel olarak daha güçsüz olan öğrencilerin yaşça büyük ya da güçlü olan öğrenciler tarafından hırpalanması ya da küçük düşürülmesi anlamına gelen zorbalık olgusunun; anaokulundan liseye hatta üniversiteye değin birçok alanda büyük ölçüde sorun teşkil edebileceğini belirten Çapkın, ebeveynlerin çocuklarını gözlemleyerek, onlara destek verebileceklerine dikkat çekti.
ÇOCUĞUMUZUN Zorbalığa UĞRADIĞINI NASIL ANLARIZ?
Çapkın, ebeveynlerin çocuklarıyla iyi iletişim içerisinde olduğu takdirde çocuğun okulda yaşadığı zorbalığın önüne geçilebileceğini belirtti. Zorbalığa uğrayan çocuklar genellikle yaşıtlarına göre daha çekingen, başkalarına karşı güvensiz ve sosyal becerileri yaşıtlarına göre az olabiliyor.
Zorbalık mağduru çocuklar çoğunlukla yalnızlar ya da fazla arkadaşları olmuyor, bu durum ise onları hedef noktası hâline getiriyor. Zorbalığa uğrayan çocuklar mutsuz ve huysuz olabilirler, kaygı problemleri, özgüven eksikliği, içine kapanıklık gibi belirtiler de zorbalık belirtileri arasında.
BELİRTİLERE DİKKAT!
Zorbalığa maruz kalan çocukların sosyal ilişkiler kurmakta zorlandığını aktaran Çapkın, çocuğun zorbalığa maruz kaldığı ortama girmemek için bahaneler üretebileceğine de işaret etti. Yeme-içme problemleri ile birlikte karın-baş ağrısı mide bulantısı gibi sağlık problemlerinin de belirtiler arasında olduğunu aktaran Çapkın, çocuğun bu durumu genellikle aile, arkadaş ya da öğretmeniyle paylaşmak istemediğini belirtti.
Çocuklardaki değişimleri takip etmek ve yukarıdaki belirtilere dikkat etmek, çocuğun zorbalığa uğrayıp uğramadığını tespit etmek ve ona ihtiyacı olan yardımı sağlamak da büyük önem taşıyor.
ÇOCUKLAR ZORBA DOĞMAZ
Çapkın, zorbalığı sonradan öğrenilen bir tepki ve başkaları üzerinde kontrol ve güç olarak tanımladı. Zorbaların az gelişmiş sosyal becerileri olduğunu aktaran Çapkın, “sosyal becerilerinin olmadığı yerlerde tehdit algıladıkları, diğer çocukları tehdit kabul ettikleri bilinir” dedi.
Terapist Çapkın, zorbaların empati ve merhamet duygularının gelişmediğinden, başkalarının ne hissettiğini anlamadıklarını ve çoğunlukla düzensiz, disiplinsiz bir aile yapısına sahip olduklarına dikkat çekti. Ebeveynleri tarafından sınır koyulmadan büyüyen ve davranışlarından sorumlu tutulmayan çocukların kendilerini diğer insanlara karşı üstün gördüklerini söyleyen Çapkın, bu çocukların veya bireylerin zorbalık eğilimi olabileceğini belirtti.
Ayrıca aynı olgunun ebeveynden ilgi ve sevgi görmeyen çocuklar için de geçerli olduğunu aktaran Çapkın, bu çocukların kendilerini başka çocuklardan daha üstün gördüklerini, sürekli bir rekabet içinde olduklarını ve bundan dolayı başkalarının üzerinde kontrol sağlama hissinin olabileceğine dikkat çekti. Çapkın, zorbalık eğilimi olan çocukların bu davranışlarıyla güçlü olma hissini tatmayı amaçladıklarını belirtti.
Terapist bu tür çocukların aslında özgüven yetersizliği yaşadıklarını ve sosyal yaşamlarını ayakta tutmak için zorbalık eğiliminde bulunduklarını kaydetti. Çapkın, bu durumlarda mutlaka bir uzmandan yardım talep edilmesi gerektiğine işaret etti.
ZORBALIK ÇEŞİTLERİ NELER?
Terapist Çapkın zorbalığın çeşitlerini şu şekilde sıraladı:
Fiziksel zorbalık
Fiziksel zorbalık kişinin kişiye teması ile olur. Yani temas ile uygulanan her türlü şiddet eğilimi tekme tokat vurmak fiziksel zorbalık sayılır.
Sözlü zorbalık
Sözlü zorbalık, karşısında bulunan kişiye yönelik onur kırıcı, hakaret, alaylı sözler, ırkçı açıklama yapmakta sözlü zorbalık çeşitlerindendir.
Gizli zorbalık
Gizli zorbalık bir insanın arkasından dedikodu yapmak ya da kişi hakkında yalanlar üretip başkalarına aktarmak. Beden dili ile olumsuz hareketler yapmak. Kişiyi utandıracak ya da küçük düşürecek sözler söyleme gizli zorbalık olarak nitelendirilir.
Siber zorbalık
Özellikle çağımızda çok sık rastladığımız zorbalık çeşididir. Siber zorbalık birisini kasten hedeflemek için teknoloji ve sosyal medya üzerinden, özel web siteler ve cep telefonu mesaj yoluyla doğrudan temas siber zorbalığıdır.
Ebeveynlerin her konuda olduğu gibi özellikle günümüzde yaygın kullanılan internet ortamında, çocukları siber zorbalık konusunda bilgilendirmeleri gerekiyor. Ebeveyn ve çocuk ilişkisi doğru sağlandığı müddetçe aşılamayacak hiçbir problemin olmadığını da hatırda tutmak lazım.
MOBBİNG’E KARŞI ÖNLEMLER
Çapkın’a göre, çocuğun zorbalığa uğradığını anlatması durumunda, söylediklerine yorum yapmadan, suçlamadan dinlemek ve çocuğun anlattıklarına inanmak gerektiyor. Eğer çocuğun anlattığı doğru değil ise, neden böyle bir şey anlatma gereği duyduğunu araştırmada fayda var. Çocuk zorbalığı kendi anlatmıyor anne ya da baba bu durumdan şüpheleniyorsa, çocuğa direk sormak yerine hareketlerini ve duygularını takip edip, onunla sohbet ederek, sorunu anlamak önemli.
Bu durumda çocuk okuldan döndükten sonra “Dersin nasıl geçti”? Arkadaşlarınla neler yaptınız”? gibi sorularla sohbet eder gibi çocuktan bilgi edinmek gerekli. Çocuğun zorbalığa maruz kaldığı öğrenildiğinde ya da böyle bir ihtimalden şüphelenildiğinde okul ile iletişime geçilmesi de gerekiyor.
“Öğretmen veya okul müdürü durum hakkında bilgilendirilmeli ve yetkililerden zorbalık durumunun sonlandırılması talep edilmelidir.” diyen Tuba Çapkın, şayet ebeveyn bu görüşmeleri yapmakta zorlanıyorsa, uzmanlardan yardım ve destek alması gerektiğini vurguladı.
Ebeveyn, çocuğu kendini koruyabileceği yöntemleri geliştirme noktasında desteklemeli ve çocuğa güven hissi vermeli. Zorbalık olgusu zorbalığı yapan ve zorbalığa maruz kalan her iki çocuğun gelişimini olumsuz etkileyen bir durum ve her iki çocuğun da yardıma ihtiyacı olduğu unutulmamalı.
