Bilge Yunusumuz, ilmin/bilginin işlevini şöyle belirler: “İlim kendin bilmektir.” İnsan, kendisiyle yüzleşmeli, kendi mahiyetini olduğu gibi görüp değerlendirebilmelidir ki, gelişebilmenin imkânlarını keşfederek yararlanabilsin. Ama bunu, Şeyh Galip’in dediği gibi, iyi bir bakışla yapabilmelidir:
Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen
Merdüm-i dîde-i ekvân olan âdemsin sen
(Hoşça bak kendine ki, alemin özüsün, yaratılmışların gözbebeği olan insansın sen)
VARLIĞA HOŞÇA BAKMAK
İnsanın kendi varlığının hakikatini doğru anlaması, ancak kendisine hoşça bakmasıyla mümkündür. Varlığa hoşça/iyilikle bakmak, olduğundan daha güzel görmeye çalışarak gerçeği çarpıtmak değil; belki gerçeğin sır perdesini kaldırarak onu olduğu gibi görmenin anahtarıdır. Kültürümüzde “hüsnü zan esastır” ifadesi, doğru anlamak için hüsn(güzellik) ile bakmanın/düşünmenin gerekliliğine işaret etmektedir. Güzel bakmanın nasıl olacağı, ayrıca analiz edilmeye muhtaç.
Hayat İnsan Şerefini İnsanlığından Alır
“YALNIZ KENDİNDE OLANI ARA…”
Herkes, kendini doğru bildiği oranda varlık dünyasını ve hayatı doğru anlamlandırır ve kapasitesine göre daha ileri anlamlara kanatlanabilir. Kendini bilmenin dereceleri var. Tek Parti döneminde öncü kadroda yer almış ve 1950 de görevden alınıp statülerini kaybedince çok üzülmüş olan Şevket Süreyya, Epiktetos’un sözlerini hatırlayarak kendini toparlamış:
“… Halbuki kaleleri bekleyen nöbetçiler, yanlarına gelen herkese parolayı sorarlar. Sen de muhayyilene gelen şeylere parolayı sorsaydın, baskına uğramazdın! (…) Hem üzülmek niçin? Bir iş ve bir inşa mı istiyorsun? Aslında içimizde yıkacak ve yeniden inşa edilecek o kadar çok şey var ki?
Senin huzursuzluğun başkalarıyla değil, kendi kendinle bağdaşmadığın içindir. Senden alınan şeylere karşı senden alınamayacak olanları koysana! Bu, senin iradendir. İradenin hürriyetine ise, Jüpiter bile müdahale edemez. İşte asıl hürriyet budur. (…) Allah’ın bize verdiği en büyük nimet, malik olduğumuz hâlde malik olduğumuzu bilmediğimiz kuvvetleri, bir gün kendimizde bulmak kudretidir.
Kendine dön oğlum, … ve yalnız kendinde olanı ara…” (Suyu Arayan Adam, s.400-401)
“KENDİNİ BİLEN, RABBİNİ BİLİR”
Şevket Süreyya sonra (s.408), Epiktetos’un “Huzurun bir pahası var” sözüne atıfla şöyle der: “Evet, onu ödemek lazım. Benim ödediğim paha, hayatımın hepsidir. Ama bundan üzgün değilim. Ödediğim bedel, ulaştığım kaynak için çok değildir. Çünkü bu kaynağın başında ben, yıllar yılı kaybettiğim en değerli şeyi, yani kendimi buldum.”
Meşhur hikmetli söz, Yunus’un sözünü şöyle açar: “Kendini bilen, Rabini bilir.” Kendimizi tanıma çalışmalarımızı kesintisiz sürdürmeliyiz.
