Çocuklarda Ekran Bağımlılığı: Belirtiler ve Etkileri

Çocuklarda ekran bağımlılığı, bir dizi belirgin işaretle kendini gösteriyor. Çocuğun ekran başında geçirdiği süreyi kontrol etmekte zorlanması, ekran başında değilken kendini boşlukta veya depresif hissetmesi, ekran erişimi kısıtlandığında agresif davranışlar sergilemesi gibi belirtiler öne çıkıyor. Ayrıca, ekran bağımlılığı olan çocuklar sosyal etkinliklere karşı ilgisizleşme, ilişkilerden ve sorumluluklardan kaçınma eğiliminde de oluyorlar.

EKRAN BAĞIMLILARI GÜNLÜK HAYATTAN UZAKLAŞIYOR

Ekran bağımlılığı, çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerini doğrudan etkileyen bir sorun. Ekran başında çok zaman geçiren çocuklar, çevreleriyle sağlıklı ilişkiler kurmakta zorlanabilir ve günlük yaşamdan soyutlanabilirler. Bu belirtiler, çocuğun sadece ekran karşısında mutlu hissettiğini ve gerçek yaşam deneyimlerinden uzaklaştığını işaret eder. Uzmanlar, çocukları ekran süresi açısından sınırlamanın, sosyal faaliyetlere yönlendirmenin ve sorumluluklarını yerine getirmeleri konusunda desteklemenin önemli olduğunu vurguluyor.

EKRAN SÜRESİ EN AZ JAPONYA’DA

Dünyada yapılan bir araştırmaya göre, dünya genelinde en fazla ekran izleme süresine sahip ülke yüzde 58,21 oranla Güney Afrika iken, en az ekran izleme süresine sahip ülke yüzde 21,70 ile Japonya. Türkiye’de ise yüzde 43,92 olarak tespit edilmiştir.

Dünya ortalamasına bakıldığında insanların günde 6 saat 37 dakikayı ekran karşısında geçirdikleri görülüyor.

Ekran izleme sürelerini yorumlayan Türkiye Sağlık Bakan Yardımcısı Doç. Dr. Şuayip Birinci, ekran bağımlılığının fiziksel ve ruhsal boyutta insan ve toplum sağlığını etkilediğini belirttikten sonra, “Bir kapsam incelemesi, günlük 3 saatten fazla ekran süresinin ergenlerde ve genç yetişkinlerde daha yüksek depresyon ve anksiyete olasılığına yol açtığını belirtmektedir. Spesifik olarak, günde 4 saatten fazla televizyon ekran süresinin panikatak ve günde 4 saatten fazla bilgisayar kullanımının anksiyete ve sosyal fobi semptomlarına yol açtığı saptanmıştır.” bilgisini verdi.

DEPRESYON VE ANKSİYETE 

Sürekli değişen içerikler ve anlık bildirimlerin dikkat dağınıklığına yol açarak özellikle çocuklar ve gençlerde dikkat sürelerinin kısalmasına sebep olduğunu aktaran Doç. Dr. Şuayip Birinci, şöyle devam etti:

“Ekran kullanımının sınırları aştığı noktalarda, 2 yaşından küçük çocuklarda gelişimsel gecikme, kelime dağarcığının kısıtlı olması, sosyal katılım becerilerinin zayıf olması, 3 yaş civarlarındaki çocuklarda iletişim ve günlük yaşam becerilerinde zayıflık, ilerleyen süreçlerde yürümeye başlayan çocukların motor gelişiminde olumsuzluklar meydana getirebildiğini, dil becerilerinde ve diğer bireylerle iletişimde yetersizliklere, obezite, diyabet gibi kronik hastalıklara yol açabileceği ortaya konulmuştur.”

Doç. Dr. Birinci, özellikle gençlerde aşırı telefon kullanımı, yanlış duruşun iskelet sisteminde sıkıntılara yol açabildiğini, uzun süre aynı pozisyonda oturmanın ise beyin hücrelerinin kendini yenilediği REM uykusu süresini olumsuz etkilediğini belirtti.

GÜNLÜK 20-30 DAKİKA OLMALI

“Ekran sürelerini sınırlamak, sağlıklı alışkanlıklar geliştirmek ve çocuklarımızı bu konuda doğru yönlendirmek, gelecekte daha sağlıklı ve dengeli bir toplum oluşturmanın temel taşları olacaktır. Teknolojinin hayatımızdaki yerini optimize ederek, hem fiziksel hem de zihinsel sağlığımızı koruyabilir ve sürdürülebilir bir yaşam tarzı benimseyebiliriz.” ifadesini kullanan Birinci, Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğünün 2023’te yayımladığı “Teknoloji Bağımlılığı Ebeveyn Rehberi”nde 4-6 yaş dönemindeki çocuğun teknolojik cihazlarla etkileşiminin gelişimine uygun içerikten oluşan ve günlük 20-30 dakikayı geçmeyen bir aktivite şeklinde olmasının tavsiye edildiğini kaydetti.

Birinci, 6-12 yaş grubu çocuklar için de mobil cihazın eğlence ve oyun amaçlı kullanımının günde en fazla 1 saatle sınırlandırılmasının rehberde önerildiğini belirtti.

Birinci, makalede, “Ekran bağımlılığının dünyada ve ülkemizde durumunu anlamak için bu alanda çalışmaların artarak devam etmesi, yetkili kuruluşlar tarafından bu tür bağımlılıkların tanımlanması ve karakteristik özelliklerinin belirlenmesi, ülkelerin etkin strateji oluşturması için elzemdir.” değerlendirmesinde bulundu.

6-13 YAŞ GRUBUNDA EKRAN SÜRESİ 6 SATTEN FAZLA

Salgınla birlikte dünyada ekran izleme sürelerinin son yıllarda ciddi artış gösterdiğine işaret eden Dr. Birinci, “Türkiye’de yapılan bir araştırmada, çocukların neredeyse yüzde 72’sinin önceki yıllara göre daha fazla ekran izleme süresine sahip olduğu belirtilmiştir. Ayrıca ülkemizde 6-13 yaş arası grupta, ekran süresi ortalama günde 6,4 saat olarak tespit edilmiştir. Yapılan başka bir araştırmada ise 9 Avrupa ülkesinde pandemi sürecinde ekrana maruz kalma süresinde yüzde 65 artış saptanmıştır.” bilgisini paylaştı.